Halloween in de Ardennen

Update op 21 oktober 2019

Komt Halloween oorspronkelijk uit Europa ? 

Het einde van de maand oktober is vaak het begin van koudere temperaturen en vallende bladeren. Maar het is ook de periode van de angstaanjagende decors, verkleedkleren en pompoenen. Halloween komt er aan! Dit feest wordt in Belgisch Luxemburg meer en meer gevierd. Vind hier alle evenementen rondom Halloween. 

© FTLB/ P. Willems

Naast het puur commerciële aspect (de winkels zijn al maanden gevuld met speciale Halloween gadgets in alle vormen en maten) gaat er een lange geschiedenis aan dit feest vooraf. Komt het oorspronkelijk uit Amerika? Wij zochten het voor je uit!

Keltisch? Heidens? Christelijk?

Het eerste dat wij vonden is dat Halloween niet uit de Verenigde Staten of Canada komt. Pas midden 19^e eeuw wordt het feest in die landen vermeld in de pers.

De oorsprong van het feest ligt moeilijker dan verwacht! Het zou geïnspireerd zijn door Samain, een Keltische viering die ook eind oktober plaatsvond en werd gevierd in Ierland, Schotland, op de Britse eilanden en in Gallië.

© FTLB/ P. Willems

Samain was een bijeenkomst van de aristocratie en de druïden, die de geleerden en religieuzen van die tijd waren. Het markeerde de overgang van het lichte naar het donkere seizoen, het kondigde het einde van het mooie weer aan en het begin van de winter. De aarde zou haar welverdiende rust gaan nemen. De mens profiteerde van dit moment om de natuur te eren die hen onderwierp aan de gevaren ervan.

Het is ook de overgang van het ene naar het andere jaar (een soort oud en nieuw) en van de ene wereld naar de andere (die van de doden). Gedurende een aantal dagen was de mens onbereikbaar en in rust zodat er gelegenheid was voor contact met de overledenen die naar hun plaatsen terugkeerden. Het lijkt erop dat Samain vooral in relatie stond met de doden. Maar helaas is er weinig kennis over de Keltische religie omdat de Kelten weinig geschriften hebben nagelaten (de bronnen over het onderwerp zijn Latijnse en Griekse geschriften). Samain wordt genoemd in sommige gedichten en liederen.

© Pixabay

De riten, gebaren en overtuigingen waaruit dit evenement bestaat, kunnen van plaats tot plaats verschillen. Sommige factoren domineren, zoals vuur, dat wordt gebruikt om boze geesten af te weren, om mensen te verzamelen (als een teken van leven), banketten, entertainment, sketches, dorpsoptochten, enzovoort. Het is de periode van de avonden van samenzijn waar men bang naar de legendes luistert. Spelletjes, bijvoorbeeld, zijn bedoeld om nieuwe echtparen te voorspellen en te vormen om geboortes te garanderen die essentieel zijn voor het behoud van de gemeenschap. De identiteit van mensen die voorbestemd zijn om in het jaar te sterven, wordt ook door de geesten aangeduid.

Het Halloweenfeest zou geen christelijke versie van Samain zijn, maar zijn riten zijn vergelijkbaar.

Allerheiligen en Allerzielen

Deze twee christelijke feestdagen volgen na Halloween. Maar wat betekenen ze? Het was in de 8e eeuw dat Paus Gregorius IV Allerheiligen verplicht stelde. Deze viering van alle heiligen bestaat sinds het begin van het christendom, maar vond eerder plaats op 13 mei. De paus heeft het verplaatst naar 1 november. De volgende dag, 2 november, kwamen er christenen samen om de doden te herdenken die de hemel nog niet hadden bereikt. Wilde de kerk met deze twee feesten het Keltische Samain kerstenen? Dit is vandaag de dag nog steeds moeilijk om te bevestigen.

© Pixabay

Het ontstaan van Halloween

En Halloween in dit alles? In de zestiende en zeventiende eeuw lijkt het feest te verdwijnen vanwege de jacht op bijgeloof en middeleeuwse overtuigingen geleid door de hervorming van het protestantisme. Vervolgens vervaagden de overtuigingen met betrekking tot het bovennatuurlijke door de vooruitgang van de wetenschap en de landbouw. Ten slotte neigt de middenklasse zich te differentiëren van de “gewone mens” met haar tradities die door hen gezien werd als grof of gedurfd. De zoektocht naar verfijning ondermijnt de oude publieke gebruiken. Met deze bourgeoisie ontwikkelden zich ook steden. Met de verstedelijking en landelijke exodus ontstaat een nieuwe wereld, meer stedelijk met moderne codes.

Toch vinden we Halloween in de afgelegen gebieden van Ierland, Schotland, Engeland en Wales, met soms heel verschillende gewoontes per regio. Vooral in de Verenigde Staten krijgt deze traditie een grote doorbraak dankzij de massale komst van migranten. De laatsten nemen in hun koffers de tradities van hun land mee.

Halloween, voor jongeren, volwassenen en kinderen

Het feest heeft niet altijd zijn “kinderlijke” kant gehad. Aan het einde van de 19e eeuw waren het de migranten die het in kleine groepen bleven vieren. Daarna waren het de studenten die profiteerden van optochten en andere uitjes in de stad om te rebelleren tegen de gevestigde samenleving. Er was toen geen sprake van spel of plezier, maar meer het zaaien van onrust door middel van grappen (soms leidend tot vandalisme of zelfs agressie).

De autoriteiten, die deze oktobernacht met losgeslagen jongeren vreesden, probeerden van Halloween een georganiseerd en gecontroleerd feestje te maken. Dat was het moment waarop de nadruk werd gelegd op kinderen. Het evenement werd geïnfantiliseerd en de straat op gaan werd een uitstapje met toezicht van een volwassene. Banketbakkers en andere warenhuizen haakten in op het succes van dit feest door lekkernijen en verkleedkleren te verkopen. Het begin van het commerciële aspect van Halloween is zichtbaar vanaf de jaren 50, de echte gouden eeuw van het feest.

© Pexels

De “horror”-kant die vandaag de dag domineert (het doel is om eng te zijn!), is pas van de laatste jaren! In de jaren ’70 kwamen er steeds meer horrorfilms in de bioscopen en op de televisie tijdens de Halloween-periode. Ook spookhuizen werden extra goed bezocht. In de jaren ‘90 komt het feest de Atlantische Oceaan over en breidt zich uit in Europa tot het feest van nu met pompoenen, heksen, spoken en monsters.

In het teken van Halloween wordt er van alles georganiseerd, voor groot en klein. Van lokale feesten tot toeristische hoogtepunten! Wandelingen, fakkeltochten, spooktochten, workshops… Halloween leeft in de Ardennen!